İran ile İsrail Arasındaki Gerilim: Uzun Süreli Bir Savaşın Eşiğinde Miyiz?

İran ile İsrail Arasındaki Gerilim: Uzun Süreli Bir Savaşın Eşiğinde miyiz?

Giriş: Bölgesel Gerilimin Kalbi

Ortadoğu, onlarca yıldır krizlerin, vekâlet savaşlarının ve jeopolitik çekişmelerin merkezi olmaya devam ediyor. Bu dinamik denklemde en dikkat çeken aktörlerden ikisi ise hiç şüphesiz İran ve İsrail. Son yıllarda karşılıklı açıklamalar, suikast iddiaları, Suriye hava sahasındaki çatışmalar ve Gazze üzerinden yaşanan dolaylı temaslar, bu iki ülke arasında bir sıcak savaş ihtimalini sürekli gündemde tutuyor. Peki bu gerilim, uzun süreli ve yıkıcı bir savaşa dönüşebilir mi?

Tarihsel Arka Plan: Dostluktan Düşmanlığa

1979’daki İran İslam Devrimi’ne kadar İran ve İsrail’in ilişkileri gayet olumluydu. Ancak devrim sonrasında İran’ın İsrail’i “şeytan” olarak nitelemesi ve Filistin meselesindeki sert tutumu, iplerin kopmasına neden oldu. İran’ın desteklediği Hizbullah, Hamas gibi aktörler İsrail’in güvenlik paradigmasında doğrudan tehdit olarak konumlandı.

Bugünkü Gerilim Noktaları

• Nükleer Program: İsrail, İran’ın nükleer silah geliştirme ihtimalini ulusal güvenliğine yönelik en büyük tehdit olarak görüyor. Mossad’ın İran’daki tesislere yönelik sabotaj operasyonları bu kaygının bir sonucu.

• Suriye Sahası: İsrail, Suriye’deki İran güçlerine ve silah sevkiyatlarına karşı düzenli hava saldırıları gerçekleştiriyor. Bu da çatışma riskini sürekli sıcak tutuyor.

• Hizbullah ve Gazze: İran’ın desteklediği gruplar, İsrail’in kuzey ve güney sınırlarında sürekli bir tehdit unsuru oluşturuyor. 2023’te ve 2024 başında yaşanan mini çatışmalar bu tehdidin ne kadar gerçek olduğunu gösterdi.

Savaş İhtimali Neden Artıyor?

• İran’ın misilleme kapasitesinin artması

• İsrail’in iç siyasetteki kırılganlığı (yönetim krizi, Netanyahu karşıtı protestolar)

• ABD’nin bölgedeki angajman seviyesinin düşmesi

• Ukrayna ve Gazze savaşlarıyla uluslararası dikkat dağınıklığı

Bu unsurlar, her iki taraf için de “hesap hatası” olasılığını artırıyor.

Uzun Süreli Bir Savaş Mümkün mü?

Her iki ülkenin doğrudan ve açık bir savaşa girmesi bugünkü şartlarda olası ama düşük ihtimalli. Bunun başlıca nedenleri şunlar:

• İsrail’in nükleer caydırıcılığı

• İran’ın doğrudan değil, dolaylı savaşları tercih etme stratejisi

• Ekonomik ve siyasi maliyetler

• ABD ve Rusya gibi büyük aktörlerin müdahale riski

Ancak vekâlet savaşları üzerinden uzun süreli bir yıpratma stratejisi çok daha gerçekçi bir senaryo. Özellikle Lübnan, Suriye ve Gazze gibi bölgelerde bu çatışmaların şiddetlenmesi ihtimal dışı değil.

Türkiye ve Bölge Ülkeleri Ne Yapmalı?

İran-İsrail hattındaki bir savaş, Türkiye dahil olmak üzere tüm bölge ülkelerini etkileyecektir. Türkiye açısından kritik olan:

• Sınır güvenliğinin korunması

• Enerji nakil hatlarının güvenliği

• Diplomatik inisiyatiflerle gerilimin düşürülmesine katkı sağlanması

Aksi takdirde bölgede yaşanacak geniş çaplı bir savaş, hem ekonomik hem güvenlik açısından yıkıcı etkiler doğurabilir.

Sonuç: Savaşın Eşiğinde Ama Hâlâ Kontrol Altında

İran ve İsrail arasındaki gerilim, bugüne kadar birçok kez savaşa dönüşme eşiğine geldi ama taraflar hep son anda frene bastı. Bu frene basma refleksi hâlâ geçerli gibi görünüyor. Ancak hem taraf içi siyasi baskılar hem de vekil aktörlerin kontrolsüz hamleleri, bölgeyi kontrolsüz bir yangına sürükleyebilir. Bu yüzden, dikkatli analiz ve diplomatik öncülük, bölgede barışı korumanın anahtarı olabilir.